Miejskie Przedszkole Publiczne nr 3
w Bolesławcu

"Praca z dzieckiem nadpobudliwym ruchowo"

Wśród dzieci sprawiających kłopoty wychowawcze, i to często od wczesnego dzieciństwa, jest grupa charakteryzująca się określonymi cechami zachowania. Są to dzieci niespokojne, nadmiernie ruchliwe i aktywne, o zmiennych nastrojach, impulsywne i "roztrzepane" nazywamy je dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo.

Problem dziecka nadpobudliwego wydaje się ważny, gdyż zjawisko nad-pobudliwości jest bardzo częste. W zależności od nasilenia objawów nadpobudliwości oraz od procesu wychowawczego, jakiemu dziecko podlega, może się ono stać wychowankiem wybitnie trudnym lub tylko kłopotliwym.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, po angielsku Attention Deficit Hyperactivity Disorder, znany pod nazwą ADHD, występuje na całym świecie, we wszystkich kulturach. Zaburzenie to jest rozpoznawane u dzieci mających trwale występujące objawy, które rozpoczęły się przed 7 rokiem życia.

Zespół ten objawia się trwałymi sposobami zachowania układających się w charakterystyczną triadę problemów:

Symptomy nadruchliwości to: wiercenie się, bawienie się rękami, nogami, obgryzanie paznokci, chodzenie po sali w czasie zajęć, częste podekscytowanie towarzyszące wypowiedziom. Gdy mamy wrażenie, że dziecko nie słucha, gdy do niego mówimy, obserwujemy jego kłopoty z koncentracją uwagi na detalach, popełnianie błędów wynikających z niedbałości, podczas wykonywania zadań czy zabaw, unikanie i niechęć w stosunku do czynności, które wymagają dłuższego wysiłku umysłowego (np. zajęcia w szkole czy zadania domowe), gubienie przedmiotów potrzebnych do nauki, zabawy, łatwe rozpraszanie się, "zapominalstwo" podczas codziennych trudności  mamy do czynienie z deficytem uwagi.

Dzieci nadpobudliwe sprawiają jeszcze inne problemy: przejawiają zachowania aspołeczne (np. kłamstwa, kradzieże), niestosowne w stosunku do dorosłych, słowną i fizyczną agresję, niskie poczucie własnej wartości, lęki i depresje, specyficzne problemy z nauką (zwykle typu dysleksji).

Można więc powiedzieć, że dziecko nadpobudliwe stale przeszkadza, nie słucha, nie wypełnia poleceń, nie pracuje na zajęciach, przeszkadza innym, nie odrabia prac domowych, sprawia wrażenie nieobecnego, jest często zamieszane w klasowe bójki, albo w kłótnię z rodzeństwem. Warto jednak podkreślić. Że bardzo niewiele z tego jest jego winą. Nie jest też winą mającego trudności w klasie nauczyciela ani wychowującego dziecko rodzica.

Przyczyny powstawania ADHD do końca nie znamy. Nie każde dziecko jest prawidłowo zdiagnozowana przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Nauczyciel stosując diagnozę rozumiejącą może i powinien sam dociec źródła problemów, aby móc podjąć stosowne działania. By diagnoza była pełna, należy poznać wiele czynników wpływających na dziecko i pozwalających przewidzieć jego zachowania. Znając sytuację rodzinną dziecka, stosunki z rodzicami, ilość czasu poświęcanego dzieciom, obciążenia genetyczne i historię jego życia (traumatyczne wydarzenia, wzorce wychowawcze rodziców), nauczyciel będzie mógł podjąć odpowiednie działania, stworzyć sytuacje wychowawcze, w których dziecko zaspokoi swoje potrzeby, odniesie sukcesy, podniesie swoją samoocenę i motywację do nauki.

Niebezpiecznym następstwem ADHD jest agresja, którą często przejawiają uczniowie. Aby skutecznie jej przeciwdziałać należy przyjrzeć się przyczynom, z których wynika. Pomijając fakt, że agresja często jest naturalna reakcją organizmu na dyskomfort, tłok, hałas, upał, stres, doznane upokorzenie, to często jest również obroną przed innymi zachowaniami agresywnymi, formą wyrażenia gniewu. Agresja u dzieci bywa również rezultatem niepowodzeń szkolnych, nietrafnych oddziaływań nauczycieli i rodziny.

Jak sobie wobec tego radzić? Najprostsza wydaje się recepta, która mówi, by agresji nie prowokować. Przed reakcją na zachowanie agresywne warto wziąć trzy głębsze oddechy i czasem zlekceważyć drobne, niewłaściwe zachowania, które nie stanowią zagrożenia dla innych uczniów, by nie rozkręcić koła agresji. Dzieci z ADHD nie są w stanie kontrolować swoich reakcji, a im są starsze, tym silniej reagują w obliczu frustracji. Warto pamiętać, że cały czas postrzegane jako złe nie mają ochoty się poprawić ? to działa jak samospełniające się proroctwo.

Wychowanie dziecka nadpobudliwego jest zadaniem trudnym i wymagającym systematycznej działalności. Rodzice i pedagog mający kontakt z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo powinien być konsekwentny, cierpliwy i wyrozumiały. Ważne jest poczucie humoru, znajomość podstawowych reguł i zasad wychowania dziecka nadpobudliwego psychoruchowo. Ponieważ wspieranie rozwoju dzieci nadpobudliwych powinno rozpocząć się już od najmłodszych lat, a problem dzieci nadpobudliwych wzrasta, w placówkach przedszkolnych należy stworzyć system pomocy dla tych dzieci i ich rodziców.

Wspieranie rozwoju dzieci nadpobudliwych psychoruchowo w przedszkolu powinno odbywać się poprzez :

Program wspierania rozwoju i pomocy dziecka nadpobudliwego psychoruchowo powinien być kontynuowany w szkołach.

Pomocą dla dziecka jest tworzenie mu zewnętrznej struktury. Nadpobudliwe dziecko potrzebuje spójnych reguł, dokładnego planowania tego, co ma robić, jasnych oczekiwań ze strony dorosłych, a także ustalonych konsekwencji swoich zachowań ? nagród, pochwał i konsekwencji złamania reguł. Dzieci nadpobudliwe koncentrują się w bardziej spokojnym otoczeniu, kiedy są izolowane od tego, co może je rozpraszać i kiedy bardzo jasno jest określone, na czym mają się skupić. Pomaga im także, jeśli w trakcie zadania są dodatkowo zachęcane do jego wykonania.

Dziecko nadpobudliwe dzieli swój czas pomiędzy rodzinę i szkołę( przedszkole ). Tak więc szkoła ( przedszkole ) staje się drugim bardzo ważnym środowiskiem, w którym dziecko spędza dużo czasu. Szkoła jest środowiskiem, w którym dziecku stawia się mnóstwo bardzo trudnych zadań: skupienia się na nie zawsze ciekawej lekcji, pohamowania własnej impulsywności i ruchliwości. Szkoła powinna być również miejscem wprowadzenia skutecznych dla dziecka nadpobudliwego metod przekazywania wiedzy i metod wychowawczych. Tutaj trzeba podkreślić, że dziecko nadpobudliwe w komfortowych dla siebie warunkach może osiągnąć wiele.

Podstawą postępowania w zespole nadpobudliwości psychoruchowej jest postępowanie wielokierunkowe ze szczególnym uwzględnieniem poradnictwa rodzinnego i treningu umiejętności rodzicielskich.

Bibliografia:

H. Natowska "Wychowanie dziecka nadpobudliwego"

Bogdanowicz "Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym"

referat lek. med. Agnieszki Pisula ze Specjalistycznej Poradni Nadpobudliwości Psychoruchowej w Warszawie

Opracowała:

mgr Anna Franke - Sołtysik